بمب گرافیتی؛قاتل خاموش

بمب گرافیتی،قاتل خاموش

درجنگ کوزوو ارتش آمریکا برای اولین باراز این بمب استفاده کرد و در یک حمله دو سوم خاک یوگسلاوی در خاموشی فرو رفت.

بمب های گرافیتی مهمات غیرکشنده هستند که باعث ایجاد اختلالات کلی و از کارافتادن نیروگاه‌ها، تأسیسات برق و خطوط انتقال نیرو بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از مواد منفجره می‌شوند.

گرافیت یک ترکیب از عنصر کربن و از نرمترین مواد معدنی شناخته شده و یک رسانای بسیار قوی با رنگ مات است که به صورت ساختار ۶ ضلعی متبلور می‌شود. این ویژگی خاص کربن بعلت ساختار اتمی و پیوند‌های دوتایی گرافیت است. پیوندهای کربن_کربن در هر ماده معدنی به طور چشم‌گیری قوی هسنتد. ممکن است عجیب به نظر آید که کربن یکی از نرم ترین کانی‌ها بعنوان یک ماده مستحکم در ساخت بدنه ماشینها،هواپیماها و کپسول و سیلندرهای محتوی گاز با فشار بالا و … مورد استفاده قرار می گیرد. پیوند لایه‌های گرافیت در ابتدا خیلی ضعیف است، اما وقتی این لایه‌ها به صورت لایه‌های درون هم؛تابیده می‌شوند، رشته‌های آن مقاومت بسیار زیادی پیدا می‌کنند.

مقابله با چنین تهدیدات احتمالی و شناخت راهکارهای مقابله، از اهم موضوعات دفاع غیرعامل کشور می‌باشد.

بمب های گرافیتی در زمره بمب های نرم و تسلیحات غیرکشنده طبقه بندی می‌شوند. این بمب‌ها برای از کار انداختن نیروگاه‌ها و تاسیسات برق بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از موادمنفجره طراحی شده‌اند. در سال ۱۹۸۰ میلادی در یک تمرین نظامی مربوط به نیروی دریایی آمریکا این الیاف موجب قطع تصادفی برق و خاموشی در منطقه عملیات شدند که منجر به توسعه این نوع سلاح گردید. در جنگ کوزوو ارتش آمریکا برای اولین بار از این بمب استفاده کرد و در یک حمله دوسوم خاک یوگسلاوی در خاموشی فرو رفت. این بمب ابدا اثر تخریبی ندارد، اما باعث قطع شدن جریان برق می‌شود. در این بمب ها اغلب از گرافیت که نوعی ذغال سنگ نرم است استفاده شده‌ است.

کاربرد عمده گرافیت در برخی راکتورهای هسته‌ای، باطری های معمولی، مغزمداد و برخی کارهای صنعتی دیگر است. اما مهمترین خاصیت آن این است که قویترین رسانای جریان برق می‌باشد. به نظر می‌رسد در بمب گرافیتی از این خاصیت استفاده شده‌ است؛ بدین صورت که پس از انفجار، گرافیت که بیشتر از جنس کربن است با مواد حلال کربن ترکیب شده و بصورت بخار در می آید. اما این بخار سنگین بوده و بزودی برسطح زمین می‌نشیند، بنابر این استفاده از این بمب در نیروگاه های برق باعث آلودگی سطح تجهیزات نیروگاه شده و باعث اتصالی و از کارافتادن نیروگاه می‌شود. در ضمن برای پاکسازی نیروگاه و راه اندازی مجدد نیاز به چند ماه زمان است. ایالات متحده از این بمب در جنگ های خلیج فارس و عراق در سال های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۳ نیز استفاده کرده‌ است. از راه های مقابله با این دسته تسلیحات؛ ایزولاسیون بدنه ساختمان، تاسیسات برق، اتاق های کنترل، فرمان، عایق افشانه برای مدارات الکترونیکی؛ استفاده از فیلترهای الکترواستاتیک می‌باشد.

ایالات متحده آمریکا تنها کشور استفاده کننده از بمب‌های گرافیتی است.

بمب‌های گرافیتی عموماً دارای وزنی در حدود 450 کیلوگرم بوده و از نظر قیمت در مقایسه با بمب های جنگی بسیار ارزان قیمت می‌باشند. عملکرد این بمب ها همانند بمب های ناپالم است به طوری که بعد از رها شدن از هواپیما، پوسته خارجی آن ترکیده و الیاف درونی آن خارج شده و در فضا منتشر می‌شود و به تدریج بر روی کابلهای برق فشارقوی در مراکز نیروگاهی فرود می‌آید و با ایجاد جرقه و آتش سوزی باعث خسارات سنگین به اینگونه مراکز می‌گردد. الیاف درونی این بمب درون 20 الی 40 کپسول است که در هر کپسول حدود 100 الی 200 دوک نخ الیاف سبک وزن و نرم قرار دارد. طول هر رشته نخ الیاف آن به 40 متر می‌رسد و در مقابل حرارت تا 3000 درجه مقاوم است.

در نوع پودری آن، کپسول ها که دو قسمتی هستند بوسیله چتر فرود می‌آیند و در میانه راه قسمت پایین کپسول جدا شده و پودر ذغالی بسیار نرم و سبکی از آن خارج شده و در فضا منتشر می‌شود و به تدریج روی محل اتصالات مراکز نیروگاهی می‌نشیند. این پودر ذغالی به صورت یک عایق الکتریسیته عمل می‌کند و تمام مدارات و جریانها را قطع می‌نماید. 

دانشمندان دریافته‌اند که از گرافیت که هم رسانایی بسیار بالا و هم استحکام و نرمی بسیار زیادی دارد می‌توان برای اهداف خاص از جمله بمب های گرافیتی استفاده کرد. بمب های گرافیتی جزو بمب های نرم محسوب می‌شوند. این بمب ها برای از کارانداختن نیروگاه ها و تاسیسات برق بدون ایجاد صدمات عمرانی ناشی از انفجار مواد منفجره طراحی شده اند.

بمب گرافیتی بعنوان سلاح سری سبب بروز اختلال و از کارافتادن شبکه تولید برق، امکانات مخابراتی و مراکز کنترل می‌شود. این بمب با کمک دستگاه ارتفاع سنج در ارتفاع خاصی منفجر می‌شود و ابری از گرافیت با وسعت چند صدمتر برفراز تاسیسات تولید انرژی یا مراکز ارتباطی به وجود می‌آورد. این ابر گرافیتی به تدریج در محدوده هدف نشست می‌کند و بعلت رسانا بودن موجب ایجاد اتصال کوتاه در کلیدها و مدارات و سوختن قطعات دستگاهها می‌شود و به این ترتیب مراکز تولید انرژی و مخابرات را غیرفعال یا ناتوان می‌کند.

این بمب که بنابدرخواست نیروی هوایی آمریکا ساخته شده و اثرات نامطلوبی روی انسان نداشته و نوعی مهمات هوا به زمین است که هدف آن غیرعملیاتی کردن ژنراتورهای برق و خطوط انتقال الکتریسته است.

این پروژه در سال 1970 براساس تاثیر رشته های گرافیت کربن در اتصال قطب های مثبت و منفی منابع تولید و توزیع الکتریسیته آغاز گردید پیش بینی شده بود در عملیات آزادسازی گروگان های لانه جاسوسی از این سلاح استفاده شود.

سابقه استفاده از بمبهای گرافیتی

در سال 1991 میلادی در طی عملیات طوفان صحرا الیاف گرافیتی در کلاهک جنگی موشک تام هاوک KIT_2 (کروز) نیروهای آمریکایی برعلیه تاسیسات برقی عراق بکار رفت که از دریا به سمت این کشور شلیک می‌شدند. در این حمله اتصالات ناشی از الیاف گرافیت، 90% ظرفیت تولید برق عراق را از کار انداخت. گفتنی است در سه روز اول جنگ؛ فرماندهان و مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیدند که بیشتر شبکه و سامانه‌های توزیع و انتقال برق را بجای مراکز تولید (نیروگاه ها) مورد حمله قرار دهند! در جنگ ناتو علیه یوگسلاوی سابق نیز نیروهای ناتو به رهبری آمریکا،نوع جدیدی از بمبهای گرافیتی مشهور به بمبهای نرم را برعلیه تاسیسات صربها استفاده کردند در این حمله 80% برق یوگسلاوی به مدت هفت ساعت قطع شد.

بعد از جنگ خلیج فارس نیروی هوایی آمریکا تصمیم گرفت نوعی از این سلاح را که بتواند از هواپیما پرتاب شود بسازد. عملکرد این نوع بمب به اینگونه است، پس از انفجار بمب مادر (بمب خوشه ای ‌مانند CBU_97) بمب های کوچکتر (BLU-114) با استفاده از چتر سرعت خود را کم  می‌کنند؛ سپس در ارتفاع معینی منفجر شده و الیاف کربن در هوا پراکنده می‌شود .

فناوری بکار گرفته شده در این بمب ها مشابه بمبهای خوشه‌ای است که حاوی تعدادی بمب کوچک (حدود ۲۰۰ بمب) می‌باشد.این بمب‌های کوچک با استفاده از یک فیوز سنسوری در ارتفاع مناسبی از هوا پخش شده و محدوده‌ای به وسعت ۳ برابر زمین فوتبال را تحت پوشش قرار می‌دهد. در هر یک از این بمب های کوچک 147 قرقره وجود دارد که با انفجار بمب،ا لیاف گرافیتی از قرقره‌ها باز شده و در هوا پخش می‌شود و بر روی هدف فرود می‌آید و در سیستم‌های تولید و انتقال برق ایجاد اتصال کوتاه نموده و سبب قطع برق می‌شوند. سلاح‌های گرافیتی تاکنون در دونوع الیافی و پودری استفاده شده‌اند و تحقیقات نظامی برای یافتن مدلهای دیگر در حال گسترش است.

 مراکز مورد تهدید توسط بمب های گرافیتی

 1- نیروگاه های برق و خطوط انتقال

2- سیستم مخابراتی پایه

3- سیستم های سوییچینگ

4- سیستم های مخابره و مایکرویو

5- سیستم های رادار

 راه های جلوگیری از تماس الیاف گرافیتی با هدف مورد نظر

 1- استفاده از سقفهای فلزی،توری یا پلاستیکی برای جلوگیری از تماس الیاف گرافیتی

 2- استفاده از چتر برای جمع کردن الیاف گرافیت

 3- تغییر فناوری ساخت نیروگاه های جدید

 راه های جلوگیری از تماس پودر گرافیت با هدف موردنظر

 1- ایزولاسیون بدنه ساختمان، اتاق های کنترل، فرمان و تاسیسات برق

 2- استفاده از فیلتر الکترواستاتیک

 3- عایق اسپری برای مدارات الکترونیکی