برجام را چگونه ارزیابی کنیم

برجام را چگونه ارزیابی کنیم

ارزیابی«برجام»یا همان برنامه جامع برای اقدام مشترک میان ایران و کشورهای عضو گروه ۵+۱،یکی از مهمترین موضوعاتی است که هم‌اکنون؛بسیاری از مسئولان کشور و صاحب‌نظران و اصحاب رسانه را به خود مشغول داشته است.در مقطع کنونی وظیفه سنگینی بردوش مسئولان امر قرار دارد،آنان باید با بررسی و ارزیابی دقیق متن وین،براساس خطوط قرمز نظام و با توجه به مصالح کشور،نسبت به«پذیرش»یا«رد»برجام از سوی جمهوری اسلامی اعلام موضع کنند.
مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز عید سعید فطر با اشاره به مسیر قانونی پیش‌بینی‌شده برای تصویب متن تهیه‌شده در وین، خطاب به دست‌اندرکاران بررسی متن برجام فرمودند:براساس مصالح کشور و منافع ملی،با دقت کار خود را انجام دهید تا بتوانید حاصل بررسیها را با گردن افراشته به ملت و خداوند ارائه دهید.

در فضایی که مسئولان و دست‌اندرکاران می‌بایست با دقت متن هسته‌ای را بررسی کنند،ارزیابیهای انجام‌شده و ارائه‌شده از سوی کارشناسان و اصحاب رسانه،بسیار متفاوت و بعضاً متضاد است. تفاوت در نتایج ارزیابیها و بررسیها از یک متن واحد،دلایل گوناگونی دارد و یکی از مهمترین این دلایل،نوع نگاه و زاویه دید نسبت به متن برجام است.سه نوع نگاه به متن وین برای ارزیابی آن وجود دارد که عبارتند از:

۱ـ نگاه جزءنگر متمرکز بر امتیازات گرفته‌شده

افراد و گروه‌هایی هستند که برای ارزیابی متن برجام،بر نقاط مثبت متن تمرکز کرده و با برجسته کردن امتیازات این متن برای ایران، توافق مبنی‌بر آن را یک پیروزی بزرگ دانسته و براساس چنین ارزیابی،معتقدند که توافق بسیار عالی و خوبی برای ملت ایران در حال رقم خوردن است.این گروه درپی آن بودند که با اعلام جمع‌بندی مذاکرات وین،کشور را وارد جشن و سرور ساخته و برای بدست آمدن چنین پیروزی‌ای،جشن برپا ساخته و کف و سوت بزنند.

۲ـ نگاه جزءنگر متمرکز بر امتیازات داده‌شده

اگر کسانی بر روی امتیازات گرفته‌شده تمرکز کرده و متن جمع‌بندی‌ شده مذاکرات هسته‌ای وین را خیلی عالی،یا خیلی خوب ارزیابی می‌کنند،در نقطه مقابل کسانی هستند که بر روی امتیازات داده‌شده تمرکز کرده و براساس همین نوع نگاه به برجام،قضاوتی کاملاً بدبینانه دارند.این گروه افراد در بررسیهای خود تمامی امتیازات داده‌ شده و محدودیتهای اعمال‌شده در متن برای ایران را در کنار هم فهرست کرده و معتقدند؛پذیرش این متن،یعنی به یک توافق بسیار بد یا بد تن دادن.بدیهی است که براساس چنین ارزیابی و قضاوتی باید از پذیرش متن جلوگیری کرده و مانع تحمیل یک توافق بد به جمهوری اسلامی شد.

۳ـ نگاه کل‌نگر و جامع‌بین

در کنار دونگاه ذکرشده،کسانی هم هستند که در ارزیابی متن برجام براساس یک نگاه کلان و کل‌نگر،همه اجزای برجام شامل امتیازات گرفته‌شده و امور واگذار شده را با هم دیده و با سبک سنگین کردن داده‌ها و ستانده‌ها،تلاش می‌کنند به یک جمع‌بندی رسیده و نتیجه ارزیابی خود را اعلام کنند.صاحبان این نگاه بدلیل کلان‌نگری و نداشتن نگاه سیاه و سفیدی و یا صفر و صدی،با سرعت بر کرسی قضاوت نمی‌نشینند و شتابزده نتیجه ارزیابی خود را مبنی‌بر «پذیرش»،یا«رد» برجام از سوی جمهوری اسلامی اعلام نمی‌دارند.

این گروه و صاحبان این نگاه،بدلیل داشتن دید سیستمی و کلان‌ نگری،برای قضاوت نسبت به«خوب بودن»یا«بد بودن»توافق براساس متن جمع‌بندی‌شده مذاکرات در وین در ۲۳ تیرماه،افزون‌بر یکجا نگاه کردن به کل برجام که متن اصلی آن به همراه ضمایم به بیش از ۱۵۰ صفحه می‌رسد.

قطعنامه شورای امنیت به شماره ۲۲۳۱،نقشه راه بین ایران و آژانس بین‌‌المللی انرژی هسته‌ای برای حل موضوع PMD و همچنین،وضعیت داخلی و خارجی کشور را نیز مورد توجه قرار می‌دهند.این افراد با چنین دیدی و با مبنا قراردادن خطوط قرمز نظام برای مذاکرات و همچنین،با درنظر گرفتن مصالح و منافع کشور، نسبت به پذیرش یا رد برجام اظهارنظر می‌کنند.

هرسه نگاه در داخل کشور وجود دارد و با یک نگاه اجمالی،می‌توان به صاحبان هریک از این نگاه‌های سه‌گانه در میان مسئولان، نمایندگان مجلس،کارشناسان و اصحاب رسانه دست یافت.

بدیهی است دست‌اندرکاران تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر،باید مبتنی‌ بر نگاه سوم موضوع را بررسی کرده و برای پذیرش یا رد برجام به یک جمع‌بندی نهایی برسند.این گروه در قضاوتهای خود نسبت به متن برجام،هرگز نباید تحت تأثیر فضاسازیهای دوگروه دیگر که دارای نگاه سفید یا سیاه هستند،قرار گیرند،هرچند می‌توانند از دقت‌نظر کارشناسی آنها برمبنای همان جزءنگری در حوزه امتیازات گرفته‌ شده و یا امتیازات داده‌شده و پیامدهای ناشی از واگذاری این امتیازات برای کشور،برای رسیدن به جمع‌بندی نهایی خود بهره فراوان ببرند.

بنابراین،هرگز نباید برای تصویب متن برجام در داخل کشور عجله به خرج داد و شتابزده عمل کرد.خاصیت داشتن نگاه سوم،زمان‌بر بودن آن برای رسیدن به یک ارزیابی دقیق است.انتظار ملت آن است که براساس رهنمود مقام معظم رهبری،دست‌اندرکاران تصویب متن وین،با دقت کار خود را دنبال کنند و سرانجام نتیجه‌ای را اعلام کنند که به تعبیر معظم‌له،بتوانند آن نتیجه ارائه‌شده به ملت را،با گردن برافراشته به خداوند متعال نیز عرضه بدارند.

یدالله جوانی